Bodemonderzoek F16 crash
Op 11 februari 1992 stortte er een F16 neer in Hengelo. Bij het blussen van de brand zijn PFAS in de bodem terecht gekomen.
De F16 straaljager stortte neer in een deel van de Dinant Dijkhuisstraat en de Paul van Kempenstraat. Door de crash ontstond brand. Om de brand te blussen is blusschuim gebruikt waarin de chemische stoffen PFAS zaten. Inmiddels weten we dat PFAS schadelijk kunnen zijn voor mens en natuur.
Bodemonderzoek in 24 tuinen
Rond de plek waar de F16 neerstortte is oriënterend onderzoek gedaan. Hierbij zijn verhoogde concentraties PFAS aangetroffen in een deel van de Dinant Dijkhuisstraat en een deel van de Paul van Kempenstraat. Daarom start de firma Poelsema (in opdracht van de gemeente Hengelo) op 23 januari met een bodemonderzoek in 24 tuinen. De bewoners van die woningen zijn daarvan op de hoogte gebracht. Op donderdag 19 januari zijn de eigenaren van de 24 tuinen uitgenodigd voor een informatiebijeenkomst. In deze sessie is het onderzoek nader toegelicht en konden bewoners hun vragen kwijt aan vertegenwoordigers van gemeente Hengelo, GGD en deskundigen van TTE (uitvoerders bodemonderzoek). Hier vindt u de presentatie van deze avond.
Presentatie bewonersbijeenkomst 19 januari 2023
De vondst van PFAS roept veel vragen op. Op deze pagina vindt u antwoord op de meest gestelde vragen. Heeft u nog andere vragen? Dan kunt u die altijd mailen naar gemeente@hengelo.nl.
Update april 2023
In de 24 tuinen in de Hasseler Es zijn geen gehaltes van de chemische stof PFAS gevonden die gezondheidsrisico’s veroorzaken. Dat blijkt uit uitgebreid bodemonderzoek in de tuinen aan de Dinant Dijkhuisstraat en de Paul van Kempenstraat. De grond hoeft dus niet verwijderd te worden.
In geen van de tuinen is de INEV-waarde overschreden. INEV staat voor Indicatieve Niveaus voor Ernstige Verontreiniging. Om te bepalen of de aanwezigheid van PFAS voor gezondheidsrisico’s kan zorgen, heeft een extern adviesbureau de grond getoetst aan deze INEV-waardes. Deze INEV-waardes zijn vastgesteld door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid (RIVM).
Grond na verwijdering
In enkele tuinen overschrijden de gehalten PFAS de waarden om de grond na verwijdering opnieuw te gebruiken. De Nederlandse regelgeving is erop gericht om de bodem zo schoon mogelijk te houden. Dat is voor PFAS geregeld in het handelingskader PFAS. In dit onderzoek is er ook onderzocht of de grond in de tuinen voldoen aan de vastgestelde normen om grond op een andere plek opnieuw te gebruiken. Deze waarden bepalen of de grond in de tuinen op andere plekken opnieuw kan worden gebruikt. Bijvoorbeeld als bewoners graafwerkzaamheden in de tuin te doen, zoals voor het graven van een vijver, waardoor grond moet worden afgevoerd.
In enkele tuinen wordt de toepassingswaarde (hergebruik) overschreden. Deze grenswaarde ligt op 3 µg/kg. De gemeten concentraties liggen over het algemeen tussen de 3 en de 4 µg/kg. Met enkele uitschieters waarvan de hoogste concentratie 21 µg/kg is. Dit betekent dat de grond niet hergebruikt mag worden. De af te voeren grond moet bij een verplaatsing naar een erkende verwerker gebracht worden. De gemeente onderzoekt of en welke oplossing mogelijk is voor de deze bewoners. Hoe dat eruit gaat zien is nog niet bekend.
Grondwater
Het grondwater is in het openbaar gebied onderzocht. Hier zijn verhoogde PFAS-concentraties gemeten. De aangetoonde concentraties leveren geen gezondheidsrisico’s op, mits dit grondwater niet wordt gedronken.
Wat zijn PFAS, PFOA en PFOS?
PFAS is een verzamelnaam voor fluorhoudende chemische stoffen. PFAS is een afkorting en staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Het is een groep van duizenden chemische stoffen.
PFAS zijn stoffen die door mensen zijn gemaakt vanwege hun specifieke eigenschappen. Ze zijn bijvoorbeeld brandwerend en vuil-, vet- en waterafstotend. Daarom zitten ze in veel producten, zoals:
- regenkleren en sportkleren,
- anti-aanbaklagen van pannen,
- bakpapier en verpakkingsmaterialen voor voedsel (bijvoorbeeld pizzadozen),
- smeermiddelen, bijvoorbeeld sprays om je fietsketting te smeren,
- verf,
- impregneermiddelen, bijvoorbeeld voor je tent of voor buitenkleding,
- ski-wax,
- brandblusschuim.
Pas de laatste jaren is bekend geworden dat sommige PFAS schadelijk kunnen zijn voor mensen en het milieu. Dat geldt bijvoorbeeld voor de PFAS-stoffen PFOA (perfluoroctaanzuur) en PFOS (perfluoroctaansulfonaat).
Meer informatie vindt u op:
Hoe komen PFAS in onze omgeving terecht?
De meeste PFAS komen in het milieu door vervuiling vanuit fabrieken. Maar ze kunnen ook in het milieu komen via consumentenproducten met PFAS. PFAS kunnen vast of los zitten in een product.
Loszittende PFAS komen vrij als je dat product gebruikt. Bijvoorbeeld als je je fietsketting smeert met een PFAS-houdende spray of als je je tent waterdicht maakt met een impregneermiddel. Ze kwamen ook vrij toen de brandweer in 1992 de in Hengelo neergestorte F16 bluste. Het blusschuim bevatte namelijk PFAS.
Zitten de PFAS vast in een product, zoals in pannen of kleding? Dan komen de stoffen pas vrij bij slijtage of als je het product verkeerd gebruikt.
Voor alle producten geldt dat er (resten) PFAS in het milieu komen als je het product uiteindelijk weggooit. Want PFAS breken niet af en het is lastig om ze te verbranden in de afvalverbranding.
Waarom wordt de locatie van de F16-crash pas na 30 jaar onderzocht?
PFAS worden al sinds de jaren 60 van de vorige eeuw in veel producten toegepast, bijvoorbeeld in waterdichte kleding, anti-aanbaklagen van pannen en blusschuim. Pas veel later kwam er aandacht voor de risico’s van deze stoffen. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft in 2019 normen gesteld voor PFAS in de bodem. Voor die tijd werd er bijna geen onderzoek gedaan naar PFAS in de bodem, alleen in zeer bijzondere gevallen (onder andere in de buurt van Schiphol en bij chemiebedrijf Chemours in Dordrecht).
Na 2019 is het onderzoek naar PFAS in de bodem standaard geworden. Sinds die tijd heeft de gemeente Hengelo de achtergrondwaarden voor PFAS in kaart gebracht. Een achtergrondwaarde geeft aan hoeveel PFAS er in de bodem zitten op plekken waar geen vervuilingsbron actief is.
In 2022 is in Hengelo onderzoek gedaan naar PFAS-verdachte locaties. Omdat na de F16-crash in 1992 blusschuim met PFAS is gebruikt, is ook het crashgebied als PFAS-verdacht aangemerkt.
Waarom beperkt het aangekondigde onderzoek zich tot 24 tuinen?
In een crisissituatie worden gegevens nauwkeurig bijgehouden. Hierdoor weten we exact waar de F16 in 1992 is neergestort. Daarom hebben we goed in beeld in welke tuinen het blusschuim terecht is gekomen. Op basis van die gegevens hebben we 24 tuinen geselecteerd voor het bodemonderzoek. Bij die selectie hebben we een ruime marge aangehouden.
Hoe ziet het bodemonderzoek eruit?
Op 23 januari 2023 start het bodemonderzoek in de 24 tuinen in de Dinant Dijkhuisstraat en de Paul van Kempenstraat. Het onderzoek is niet verplicht. Bewoners kunnen er dus ook voor kiezen om geen onderzoek te laten uitvoeren.
Bewoners die wél toestemming geven, prikken in overleg met de gemeente Hengelo een geschikte datum. In elke tuin worden 3 metingen gedaan. Op verschillende plekken in de tuin wordt er op verschillende dieptes geboord.
- De eerste meting vindt plaats op 30 centimeter diepte.
- De tweede meting is tussen de 30 en 80 centimeter diep.
- De derde en laatste meting vindt plaats op 200 cm diepte.
Het bodemonderzoek wordt in opdracht van de gemeente Hengelo gedaan door de firma Poelsema. De resultaten van het onderzoek, en wat dit betekent, worden met de bewoners gedeeld.
Moet mijn tuin gesaneerd worden?
Daar is nu nog weinig over te zeggen. Het hangt af van de resultaten van het bodemonderzoek. Als die resultaten bekend zijn, kunnen we bepalen wat er moet gebeuren. Bijvoorbeeld een vervolgonderzoek of sanering.
Wat zijn de gezondheidsrisico's?
Een aantal PFAS is schadelijk voor mensen. Vooral over PFOA en PFOS is veel bekend. Zo weten we dat ze:
- een nadelig effect kunnen hebben op je immuunsysteem,
- je lever kunnen beschadigen,
- kunnen zorgen voor een hoger cholesterolgehalte,
- een hoge bloeddruk en complicaties tijdens de zwangerschap kunnen veroorzaken,
- schadelijk kunnen zijn voor de ontwikkeling van ongeboren kinderen (iets lager geboortegewicht),
- mogelijk kanker veroorzaken. Onderzoek naar langdurige blootstelling aan PFOA laat een verband zien met nierkanker en zaadbalkanker.
Of je ziek wordt van PFAS hangt af van hoeveel je in de loop van de tijd binnenkrijgt. Je wordt niet meteen ziek van PFAS, maar het is beter om er zo weinig mogelijk van binnen te krijgen. Als je lange tijd kleine beetjes binnenkrijgt, kunnen nadelige effecten optreden. De effecten op het immuunsysteem treden vaak als eerste op. Als je immuunsysteem minder goed werkt, ben je minder beschermd tegen ziektes.
Wanneer wordt je blootgesteld aan PFAS?
De meeste PFAS krijg je binnen via voedsel en drinkwater. Maar je kunt ook kleine beetjes binnenkrijgen door vervuilde grond. Dat kan:
- als je grond inslikt waar PFAS in zitten.
Jonge kinderen kunnen grond binnenkrijgen als ze tijdens het spelen hun vieze handen in hun mond steken. - als je (zwem)water inslikt waar PFAS in zitten.
- als je stofdeeltjes met PFAS inademt.
Dat kunnen stofdeeltjes zijn van met PFAS vervuilde grond of van met PFAS behandelde tapijten of meubels. In de omgeving van bepaalde fabrieken kunnen stofdeeltjes met PFAS ook rechtstreeks uit de schoorsteen komen. - als je smeermiddelen of impregneermiddelen met PFAS gebruikt.
Je kunt ze dan inademen of via je handen binnenkrijgen.
In sommige consumentenproducten zitten PFAS vast in een laag of coating (verpakkingsmateriaal, kleding, anti-aanbakpannen). De kans dat je die PFAS binnenkrijgt is klein. Zelfs niet als er krassen zitten in een anti-aanbakpan.
Contact
Telefoon: 14 074
